Çinicilik sanatı, tarihi açıdan yüzyıllardır süregelen bir geleneğin mimarisi olarak hem geçmişteki eserleri korumakta hem günümüzde de obje ve çeşitli ürünlerde kullanılmaya devam edilen bir sanattır. Bu sanat her uygarlıkta biraz daha geliştirilerek ve birtakım teknik ve sanatsal değişikliklere uğrayarak o dönemin imzasını taşır. Her uygarlıkta farklılıklarıyla imza niteliği taşıyan çinicilik sanatı, şehirlerarasında da farklı teknikler kullanılarak kendine özgü tasarımlar oluşturmuştur. Bu nedenledir ki İznik çinisi ve Kütahya çinisi diye adlandırdığımız çinicilik ürünleri aslında teknik ve görsel bakımdan birbirine benzememektedir.
İznik Çinisi
Tarihin en eski çinicilik ürünlerinin günümüzden yaklaşık 9 bin yıl öncesine dayandığı ve bunların Anadolu’da, Çatalhöyük’te bulunduğu bilinse de çinicilik sanatının uygarlıklar ve şehirlerarasındaki farklarından söz ederken önceliği İznik çinisi almalıdır.
İznik’te çiniciliğin başlaması 15 yüzyılın ortalarına dayandığı varsayılır hatta 16 yüzyılın ortalarında en parlak dönemine ulaşmıştır. Çinicilik sanatının bu kadar gelişmiş olmasındaki en büyük etken ise o zamanlarda Bursa’nın başkent olmasıdır. İznik’te o dönemlerde üretilen tabak, vazo, kâse, kandil gibi obje çinilerin çok az bir bölümü hala Türkiye’de bulunmakla birlikte, büyük bir bölümü dünyanın çeşitli müzelerinde ve özel koleksiyonlarda yer almaktadır.
Yeşil Cami, Yeşil Cami Türbesi, Muradiye Cami, Edirne Muradiye Cami ve Çinili Köşk’te İznik çinisi örneklerine rastlayabileceğiniz bu eserler, genellikle bitki, hayvan, geometrik şekiller olarak kendisini göstermektedir. İznik çinisinin bir özelliği de mavi ve beyaz renklerin yanında diğer renkleri de kullanarak çinicilik kültürü açısından çinicilik sanatına farklı bir bakış açısı kazandırmıştır.
Osmanlı İmparatorluğunun gerilemeye başlaması ile zamanla popülerliğini yitiren İznik çinisi, 18 yüzyıl başlarından itibaren daha çok halka yönelik çanak- çömlek üretimi yapılan Kütahya çiniciliğine
bırakmıştır.
Kütahya Çinisi
Anadolu’da bilinen en eski yerleşim birimlerinden biri olan Kütahya‘da çinicilik sanatı, Frigler döneminden başlayarak Romalılara, Bizans’tan Selçuklulara ve Osmanlı İmparatorluğu’ndan da günümüze kadar her zaman tercih edilen bir sanat dalı olmuştur.
Her uygarlığa bağlı olarak zaman zaman farklılıklar gösteren ama temelde topraktan ürünler elde etmeye dayalı olan çinicilik sanatı, Kütahya’da 16 yüzyılın başından itibaren süregelen Kütahya çinisi sanatı 18 yüzyılda İznik’te popülerliğini yitiren çiniciliğinin eksikliğini doldurmasıyla hareketlenmiştir. Kütahya çinisi de her zanaatta olduğu gibi usta çırak ilişkisine göre ilerlemiştir. Kütahya için çinicilik o bölgenin yerel bir değerini oluşturarak son derece yaygın bir kültür haline gelmiştir. Daha sonraları çinicilik sanatının Türk kültüründeki önemi iyice artınca 16 Yüzyılda Osmanlıda sarayda hizmet olarak sunulan bir konuma ulaşmıştır.
Kütahya çinisi haricinde bu dönemde öne çıkan Çanakkale de seramik açısından önemli bir kent haline gelmiştir. Kütahya ve Çanakkale bu dönemlerde çiniciliği ile öne çıkarak ilk iki sırada yer alan kentler olmuştur. Bu şehirlerin yanında Edirne, Aksaray, Tokat, İstanbul ve Nevşehir’de de çinicilik zanaatı gelişmiş ve kendini duyurmuştur.
Aralarındaki Fark Nedir?
Pek çok kişinin merak ettiği Kütahya çinisi ve İznik çinisi arasındaki en büyük fark ise çini yapımında kullanılan renkler ve teknikler olmaktadır. Kütahya çinisi yapılırken birden fazla renk bir arada kapsamlı bir şekilde kullanılırken İznik çinisinde sadece turkuaz, mavi, yeşil ve kırmızı ana renkler kullanılmaktadır. Bunun yanında çinicilik ürünleri üzerinde tercih edilen desen ve modeller de birbirlerine göre farklılık göstermektedir.
Bu iki şehrin tasarladığı çinileri birbirinden ayıran en bariz fark ise; İznik çinisinde altyapıda yüksek kuvars ve kalın sır kullanırken, Kütahya çiniciliğinde daha düşük kuvars ve daha ince sır kullanılmasıdır. Kuvars yoğunluğunun fazla olması İznik çinisini daha sağlam ve sert yaparken renklerin de daha canlı, parlak ve derin görünmesini sağlar.
İznik çinisi ve Kütahya çinisi arasındaki farklardan biri de İznik’te üretilen çinilerin daha çok saray ağırlıklı olmasıdır. İznik, saraya daha yakın olduğu için oradan sipariş alarak daha zarif, ince işçilikle çini üretiminde bulunmuştur.Kütahya ise hem halk hem de saray sanatı karışımı olarak kent sanatı adıyla nitelendirilen bir çini ustalığına sahiptir.
Kotaz İstanbul ise bu geleneksel çini sanatı çeşitliliği içinde en iyi hizmeti sunmak misyonu ile turkuaz çini, samur çini, renkli samur gibi geniş ürün yelpazesi ile tasarladığı nazarlık, anahtarlık, tablo gibi ürünleri sizlerin hizmetinize sunmuştur.
Turkish
English
German